سلامت معنوى از منظر قرآن و صحيفه سجاديه

سلامت معنوى از منظر قرآن و صحيفه سجاديه

سال بيست و سوم ـ شماره 205 -دي 1393

 فاطمه سادات بيطرفان[1]

فريبرز صديقى ارفعى[2]

چكيده

از سال ها پيش، انديشمندان، به ويژه انديشمندان مسلمان، به طرح موضوع معنويت در امر مهم سلامت پرداخته اند. امروزه نيز دانشمندان دريافته اند كه سلامتى بدون معنويت داراى كمبودى اساسى است. هدف اصلى اين پژوهش، شناسايى مؤلفه هاى سلامت معنوى در آموزه هاى دين مبين اسلام است كه با روش توصيفى ـ تحليلى و با مراجعه به دو منبع ارزشمند قرآن كريم و صحيفه سجاديه به استخراج اين مؤلفه ها پرداخته مى شود. يافته هاى تحقيق نشان مى دهند كه دين مبين اسلام در ارتقاى سلامتى پيروان خود نقش اساسى داشته و رابطه محكمى بين ايمان و سلامت روانى وجود دارد. خاستگاه سلامت معنوى در فرهنگ اسلامى، حقيقت قلب يا همان روح و نفس است كه در كنار جسم قرار دارد و در عين حال، داراى شخصيتى مستقل است. مؤلفه هاى سلامت معنوى در قرآن و صحيفه سجاديه نيز عبارتند از مؤلفه هاى معرفتى، هيجانى، عملى و بازدهى.

كليدواژه ها: سلامت، سلامت معنوى، مؤلفه هاى سلامت معنوى، آيات و روايات، قرآن، صحيفه سجاديه.

[1] دانشجوى كارشناسى ارشد روان شناسى تربيتى دانشگاه كاشان.   [email protected]

[2] دانشيار گروه روان شناسى دانشگاه كاشان.   [email protected]

دريافت: 11/6/93               پذيرش: 13/10/93

مقدّمه

براى مدت ها، عامه مردم، دانشمندان و حتى پزشكان، در هر سه بُعد سلامت (جسمانى، اجتماعى و روانى)، پديده سلامت را به صورت مادى نگريسته اند. اما اكنون، به طور فزاينده اى، به سلامت، تنها هنگامى ارزش داده مى شود، كه كارايى را افزايش داده و تجربه زندگى را به سوى كمال ميسر سازد. از اين گذشته، آنچه كه داراى معنى است، كيفيت زندگى است نه كمّيت آن؛ از سويى، نبايد هرگز در دام اين توهم افتاد كه سلامت كامل و پاينده قابل دستيابى است (اصدقى حسن آبادى، 1365، ص 33). دانشمندان در دهه هاى اخير متوجه شدند كه تعريف سلامت، داراى نقيصه اى بزرگ بوده و تأكيد بيش از حد بر جنبه هاى مادى آن، موجب غفلت از بُعد بسيار مهم و اساسى ديگر آن، يعنى بُعد روحانى و معنوى سلامت، شده است. بُعد معنوى و روحانى بهداشت، به اعتقاد فرد، به وجود نيروهاى معنوى و طبيعت خاص و روش عملكرد اين نيروها بستگى دارد (آيت اللهى، 1370).